تجلی اوصاف امام علی در ادب فارسی پیش درآمد در بین اقسام هنر، هنر شعر در تمام زمینههای خود آگنده از مضامین نغز و لطیفی در تجلی اندیشههای مختلف بشری است به خصوص در تجلی اندیشههای دینی و مذهبی، اسلامی و قرآنی این اندیشهها در وجود شاعران متعهدی كه به مدح و منقبت اهل بیت نبوت و ولایت زبان گشوده اند، آثار ارزشمند و ماندگاری از خود به یادگار گ
قیمت فایل فقط 35,100 تومان
مقاله ای 437صفحه ای ورود در مورد
تجلی اوصاف امام علی در ادب فارسی
پیش درآمد:
در بین اقسام هنر، هنر شعر در تمام زمینههای خود آگنده از مضامین نغز و لطیفی در تجلی اندیشههای مختلف بشری است. به خصوص در تجلی اندیشههای دینی و مذهبی، اسلامی و قرآنی. این اندیشهها در وجود شاعران متعهدی كه به مدح و منقبت اهل بیت نبوت و ولایت زبان گشوده اند، آثار ارزشمند و ماندگاری از خود به یادگار گذاشته اند كه در این آثار لطافتهای روح بشری، منزلت انسان، سیر و سلوك، عشق و عرفان و ... موج می زند.
از افتخارات ادبیات خصوصاً نظم (شعر) تجلی، اندیشه، افكار، رفتار، حوادث، حماسه و انقلاب حضرت علیاست كه بدون شك و تردید باید گفت حضرت علیبه ادبیات نوعی روح معنوی داده است، چرا كه هر جا صحبت از ادبیات حماسی و انقلابی است، بیش و كم نام حضرت علیهم می باشد. شاعران برای كوبیدن فساد و ستم، ریا و توجه به عدالت، مردانگی، شجاعت و ایمان از روح و مرام و مسلك باشكوه و انقلابی حضرت علی 7الهام میگیرند.
حضرت علی 7با ایمان به وفاداری، عدالت، قضاوت، شجاعت، بردباری، تواضع، علم، زهد، تقوا، فضیلت، طریقت، شهادت، كرامت و ... چنان تأثیری در ادبیات گذاشته كه دیوان كمتر شاعر متعهد شیعی را می توان از آغاز ادب فارسی تاكنون سراغ گرفت كه غزل، قصیده، دوبیتی، رباعی و مثنوی و ... مزین به این اوصاف نباشد. راستی رمز و راز این عظمت را باید در چه چیزی جست؟ در یك چیز و آن این كه علیحقیقت است و بس.
شرح مناقب بیان، مدایح، مصائب، مراثی و بیان سرگذشت، و تجلی اوصاف از خمیرهای اصلی شعر مذهبی و اعتقادی می باشند. بر شمردن خصلتهای نیك و هنر ائمه دین از همان ابتدا به وسیلهی مناقب جوانان از جایگاه گستردهای در ادب فارسی برخوردار بوده است و ذبیح الله صفا در این زمینه می نویسد: «منقبت عمو ستایش اهل دین از دیرباز در بین شعرای شیعه مذهب و دیگران معمول بوده است، زیرا آنان برای تبلیغ عقاید خویش شیوههایی اختیار می كردند كه علاوه بر نتیجهی نهایی به حفظ مدایح و مناقب هم كمك شایانی می كردند و یكی از راههایی كه اهل شیعه پس از كسب قدرت برای نشر مذهب خود انتخاب كرده بودند، استفاده از مناقب بوده است.»[1]
نتیجه سخن اینكه جزییترین تا كلیترین هنر پیشوایان دینی چه به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم جهت بهرههای مختلف در اندیشه و زبان شعرا، گذشته و بیان شده است. علت گسترش این مسأله:
1. شناخت سرایندگان از حقیقت و جوهر دین.
2. شناخت رسالت و پیام دین.
3. شناخت شخصیتی و حقیقی پیام آوران دین
این نوع شناخت سبب می شد كه نور ایمان بر دل و جانان شعرا تعادل و در نتیجهی آن ارادت خالصانه ای به دست آورند، یقیناً اگر چنین شناختی حاصل نمی شد، هیچ وقت امكان نداشت شعرا بتوانند به این زیبایی و پرمحتوایی حقیقت و جوهره قلبی و اعتقادی خویش بروز دهند.
[1] - تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، ص 194.
فهرست آیات و احادیث[1]
* إلا بذكر الله تطمئن القلوب
* انما ولیكم الله و رسوله والذین آمنوا یقیمون الصلوه و یوتون الزكوه و هم راكعون.
* إنما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم تطهیراً
* هل اتی علی الانسان حین من الدّهر لم یكن شیئاً مذكوراً
* والذی بعثتنی بالحق ما اخترتك الّا لنفسی انت منّی بمنزله هارون من موسی
* الذین ینفقون اموالهم بالیل و النهار سرّاً و علانیهً
* و أنذر عشرتك الاقربین
* الیوم اكلمت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتی و رضیت لكم الاسلام دیناً
* واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا
* إن الذین آمنوا و عملوا الصالحات و اولئك هم خیرالبریه
* إهدنا الصراه المستقیم
* و كل شیٍ أحصیناه فی امامٍ مبینٍ
فهرست منابع و مآخذ
1. آفتاب لایزال، توانا، امیر، نشر میعاد، چاپ اول 1380 .
2. امام امیرالمؤمنین از دیدگاه خلفا، فقیه ایمانی، مهدی، نشر عطر عترت، چاپ چهارم 1380.
3. از زلال زمزم غدیر، موحد ابطحی، سید علی، نشر مدرسه الامام مهدی 1380.
4. امام علی پیشوای صدیقین، مدرسی، آیت ا... محمد تقی، مترجم حسن خاكرند، نشر محبان الحسین، ج پنجم 1384.
5. بحارالانوار، مجلسی، محمد باقر، دارالكتب اسلامی.
6. تجلی اوصاف امیرالمؤمنین، طالشی، یدالله، نشر امیركبیر 1382.
7. تجلی امامت، ناظم زاده قمی، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم 1378.
8 . جلوهی ولایت، انصاری، عذرا، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول 1376.
9. حیله الاولیا و طبقات الاصفیا، اصفهانی، ابونعیم، نشر دارالكتب العلمیه بیروت، 1409 هـ.ق.
در پرتو ولایت، مصباح یزدی، محمد تقی، نشر موسسهی آموزشی و پژوهشی امام خمینی 1383.
10. در سایهی آفتاب، التسری، محمد تقی، چاپ اول 1383.
11. دانشنامهی امام علی، رشاد، علی اكبر، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهی اسلای، چ اول 1380 .
12. دمی با غدیر، جمعی از نویسندگان لبنان، نشر حضور، چاپ اول 1381.
13 . زندگانی چهارده معصوم، عمادزاده، حسین، نشر طلوع، چاپ اول 1373.
14. زندگانی چهارده معصوم، مدرسی، آیت ا... محمدتقی، نشر محبان الحسین، چاپ سوم 1380.
15. زندگانی امیرالمؤمنین، رسولی محلاتی، سید هاشم، نشر دفتر فرهنگ اسلامی، چاپ دوازدهم 1383.
16. زندگانی امام علی، جمعی از نویسندگان لبنان، ترجمه حمیدرضا كفاش، نشر عابد 1379.
17. سیاستنامه امام علی، محمدی ری شهری، سازمان چاپ و نشر، چاپ دوم 1381.
18. سیری در تاریخ معصومین، طالب شهرستانی، محمد اسماعیل، نشر.
19. سیری در زندگی حضرت علی (ع) ، سید محمد صالحی، نشر معیار علم، چاپ دهم 1385.
20. سیمای پرفروغ، ناظرزاده قمی، سید اصغر، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.
21. شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، دار احیاء الكتب العربیه، 1378 هـ.ق
22. شرح نهج البلاغه، هاشمی، میرزا حبیب، مكتب الاسلامیه، 1348 هـ. ش
23. علی شاهكار خلقت، پیشگاهی شبستری، عباسعلی، نشر اعرابی 1379و
24. علی از زبان علی، شهیدی، سید جعفر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سیزدهم 1379.
25. علی اسوی تقوی و عدالت، احمدی بیرجندی، احمد، نشر اسوه، چاپ اول 1376.
26. علی از زبان استاد مطهری، نشر سلسله، چاپ دوم 1379.
27. علی آیینهی عرفان، ناظم زادهی قمی، سید اصغر، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم 1379.
28. علی (ع) (تاریخ تحلیلی نیم قرن اول اسلام)، جعفری، سید محمد مهدی، چاپ نشر شركت سهامی، چاپ هشتم 1376.
29. قصص امیرالمؤمنین، خلف زاده، احمد، نشری مهدی یار، چاپ سوم 1379.
30. فرزند قبله، ذوالقدر، عنایت الله، نشر میراث ماندگار، چاپ اول 1384.
31. صدوده داستان از زندگی علی، علیان نژادی، ابوالقاسم، نشر آل طه، چاپ اول 1380.
32. كلیات منتهی الآمال، قمی، شیخ عباس، نشر بهزاد، چاپ اول 1377.
33. مولود كعبه، اردوباری، شیخ محمد علی، نشر رسالت، چاپ اول 1379.
34. مناقب ابن شهر آشوب، شهر آشوب مازندرانی، ابوجعفر، نشر مصطفوی .
35. نشانههای روشن، نصرالهی، احمد، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم 1380.
36. نشریهی بینات (ویژهنامهی امام علی (ع))، سال هفتم شماره 4.
بخش اول
برگزیدهی متون
بسم الله الرحمن الرحیم
چنین گوید ابوالحسن عبدالله ابن المقفع، رحمه الله، پس از حمد باری، عز اسمه، و درود بر سید المرسلین، علیه الصلاه و السلام، كه ایزد تبارك و تعالی بكمال قدرت و حكمت عالم را بیافرید، و آدمیان را بفضل و منت خویش عزیمت عقل و رجحان خرد از دیگر جانوران ممیز گردانید، زیرا كه عقل بر اطلاق كلید خیرات و پای بند سعادات است، و مصالح معاش و معاد دوستكامی دنیا و رستگاری آخرت بدو باز بسته است. و آن دو نوع است : غریزی كه ایزد جل جلاله ارزانی دارد؛ و مكتسب كه از روی تجارب حاصل آید. و غریزی در مردم بمنزلت آتش است در چوب، و چنانكه ظهور آن بی ادوات آتش زدن ممكن نباشد اثر این بی تجربت و ممارست هم ظاهر نشود، و حكما گفتهاند كه التجارب لقاح العقول و هر كه از فیض آسمانی و عقل غریزی بهرومند شد و بر كسب هنر مواظبت نمود و در تجارب متقدمان تأمل عاقلانه واجب دید آرزوهای دنیا بیاید و در آخرت نیك بخت خیزد، و الله الهادی الی ما هو الا وضح سبیلاً و الا رشد دلیلا.
و بباید دانست كه ایزد تعالی هر كار را سببی نهاده است و هر سبب را علتی و هر علت را موضعی و مدتی، كه حكم بدان متعلق باشد، و ایام عمرو روزگار دولت یكی از از مقبلان بدان آراسته گردد. و سبب و علت ترجمة این كتاب و نقل آن از هندوستان بپارس آن بود كه باری عز اسمه آن پادشاه عادل بختیار و شهریار عالم كامگار انوشروان كسری بن قباد را، خفف الله عنه، شعاع عقل و نور عدل حظی وافر ارزانی داشت، در معرفت كارها و شناخت مناظم آن رای صائب و فكرت ثاقب روزی كرد، و افعال و 6 اخلاق او را بتابید آسمانی بیار است، تا نهمت بتحصیل علم و تتبع اصول و فروع آن مقام را در نتوانست یافت، و آن درجت شریف و رتبت عالی را سزاوار و مرشح نتوانست گشت. و نخوت پادشاهی و همت جهان گیری بدان مقرون شد تا اغلب ممالك دنیا در ضبط خویش آورد، و جباران روزگاران در ربقه طاغت و خدمت كشید، و آنچه مطلوب جهانیان است از عز دنیا، بیافت و آنچه از عزتهای دنیا شایسته حمایت روبرو بدست آورد.
و در اثنای آن بسمع او رسانیدند كه در خزاین ملوك هند كتابیست كه از زبان مرغان و بهایم و حوش و طیور و حشرات جمع كردهاند، و پادشاهان را در سیاست رعیت و بسط عدل و رأفت، و قمع خصمان و قهر دشمنان، بدان حاجت باشد، و آن را عمدة هر نیكی و سرمایة هر علم و راهبر هر منفعت و مفتاح هر حكمت میشناسد، و چنانكه ملوك را ازان فواید نتواند بود اواسط مردمان را هم منافع حاصل تواند شد، و آن را كتاب كلیله و دمنه خوانند.
آن خسرو عادل، همت بران مقصور گردانید كه آن را ببیند. و فرمود كه مردی هنرمند باید طلبید كه زبان پارسی و هندوی بداند. و اجتهاد او در علم شایع باشد، تا بدین مهم نامزد شود. مدت درزا بطلبیدند، آخر برزویه نام جوانی نشان یافتند كه این معانی دروی جمع بود، و بصناعت طب شهرتی داشت او را پیش خواند و فرمود كه : پس از تأمل و استخارت و تدبر و مشاورت ترا بمهمی بزرگ اختیار كردهایم، چه حال خرد و كیاست تو معلومست، و حرص تو بر طلب علم و كسب هنر مقرر و میگویند كه هندوستان چنین كتابی است، و میخواهیم كه بدین دیار نقل افتد، و دیگر كتب هندوان بدان مضموم گردد. ساخته باید شد. تا بدین كار بر وی و بدقایق استخراج آن مشغول شوی. و مالی خطیر در صحبت تو حمل فرموده میآید تا هر نفقه و مؤونت كه بدان حاجت افتد تكفل كنی، و اگر مدت مقام دراز شود و به زیادتی حاجت افتد باز نمائی تا دیگر فرستاده آید، كه تمامی خزاین ما دران مبذول خواهد بود.
و آنگاه مثال داد تا روزی مسعود و طالعی میمون برای حركت او تعیین كردند، و او بر آن اختیار روان شد، و در صحبت او پنجاه صره كه هر یك ده هزار دینار بود حمل فرمود. و بمشایعت او یا جملگی لشكر و بزرگان ملك برفت رفتند.
و برزویه با نشاط تمام روی بدین مهم آورد، و چون بمقصد پیوست گرد درگاه پادشاه و مجلسهای علما و اشراف و محافل سوقه و اوساط میگشت و از حال نزدیكان رای و مشاهیر شهر و فلاسفه میپرسید و بهر موضع اختلافی میساخت و به رفق و مدارا بر همة جوانب زندگانی میكرد، و فرا مینمود كه برای طلب علم هجرتی نمودهست. و بر سبیل شاگردی بهرجای میرفت، و اگر چه از هر علم بهره داشت نادان وار دران خوضی میپیوست، و از هر جنس فرصت میجست، و دوستان و رفیقان میگرفت، و هر یك را بانوع آزمایش امتحان میكرد. اختیار او بر یكی از ایشان افتاد كه بهنرو خرد مستثنی بود، و دوستی و برادری را با او بغایت لطف و نهایت یگانگی رسانید تا بمدت اندازة رای و رویت و دوستی و شفقت او خود را معلوم گردانید، و بحقیقت بشناخت كه اگر كلید این راز بدست وی دهد و قفل این سر پیش وی بگشاید در آن جانب كرم و مروت و حق صحبت و ممالحت را برعایت رساند.
[1] - علامتهای ستاره بیانگر آیه و مربع بیانگر حدیث است.
قیمت فایل فقط 35,100 تومان
برچسب ها : تجلی اوصاف امام علی در ادب فارسی , پیش درآمد , تجلی اندیشههای دینی و مذهبی، اسلامی و قرآنی